Św. Mateusz uznawany jest za autora pierwszej Ewangelii

Mateusz Ewangelista, Mateusz Apostoł, wcześniej Mateusz Lewi, (hebr. Mattanjâ, gr. Ματθαῖος, cs. Apostoł i jewangielist Matfiej)
– według Nowego Testamentu celnik z Kafarnaum, później apostoł Jezusa,
według tradycji autor pierwszej Ewangelii, uznawany za męczennika, świętego Kościoła katolickiego, anglikańskiego, ewangelickiego, ormiańskiego, koptyjskiego i prawosławnego.

Imię Mateusz pochodzi z hebrajskiego Mattaj lub Mattanja, co po polsku oznacza „Dar Boga”. Historia i powołanie św. Mateusza pokazują, że nawet żyjąc w sposób pozbawiony wiary, możemy zmienić siebie i wkroczyć na właściwą drogę.

Mateusz był Galilejczykiem. Jego pracą było pobieranie ceł i podatków w Kafarnaum, jednym z większych handlowych miasteczek nad jeziorem Genezaret. Pobierał tam opłaty za przejazdy przez jezioro i przewóz towarów.

Poborców podatkowych nigdy nie darzono sympatią, a cóż dopiero wysługujących się wrogom ojczyzny. Celnicy słynęli również z żądzy zysku, a ponadto ówczesny system podatkowy dawał im okazję do wielu nadużyć. Nieuczciwie czerpali korzyści z zajmowanego stanowiska. Uważano ich za grzeszników i pogan.

O młodzieńczym życiu Mateusza nie wiemy nic. Spotykamy się z nim po raz pierwszy dopiero w Kafarnaum, kiedy Chrystus zastał go w komorze celnej i powołał na swojego Apostoła.

O swoim nawróceniu tak pisze sam Mateusz: „Odchodząc stamtąd Jezus ujrzał człowieka siedzącego w komorze celnej, imieniem Mateusz, i rzekł do niego: «Pójdź za Mną!» – On wstał i poszedł za Nim” (Mt 9,9-10). Mateusz przyjąwszy zaproszenie Chrystusa, sam odwdzięcza się zaproszeniem. Uzdrowiony cieszy się i -w sposób jak najbardziej ludzki – zaprasza do stołu swego Mistrza. „Gdy Jezus siedział w domu za stołem, przyszło wielu celników i grzeszników, i siedzieli wraz z Jezusem i Jego uczniami. Widząc to faryzeusze mówili do Jego uczniów: «Dlaczego Wasz Nauczyciel jada wspólnie z celnikami i grzesznikami?» On, usłyszawszy to rzekł: «Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Idźcie i starajcie się zrozumieć, co to znaczy: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powoływać sprawiedliwych, ale grzeszników»” (Mt 9,10-13).

Według Tradycji, po Wniebowstąpieniu, gdy pozostali apostołowie wyruszyli nauczać inne narody, Mateusz pozostał przez jakiś czas w Palestynie. Po pracy apostolskiej w Palestynie, Mateusz udał się między pogan. Ojcowie Kościoła nie są zgodni do tego, gdzie znajdowało się jego nowe miejsce pracy. Najczęściej podawanym miejscem jest Etiopia, choć wyliczają  również: Pont, Persję, Syrię, Macedonię. Życie swe zakończył jako męczennik, przebity włócznią, gdy odprawiał Mszę świętą. Bezpośrednią przyczyną jego śmierci miała być odmowa nakłonienia córki królewskiej, aby porzuciła życie w stanie panieńskim.

Najcenniejszą pamiątką, jaką po sobie zostawił  Mateusz, to jego Ewangelia. Napisał ją pomiędzy rokiem 50 a 60. Mateusz przekazał wiele szczegółów z życia i nauki Jezusa, których nie znajdziemy w innych Ewangeliach. Nie przywiązując zasadniczej wagi ani do chronologii, ani do szczegółów geograficzno-topograficznych, całe życie publiczne i działalność nauczycielską Jezusa zamyka Mateusz w pięciu wielkich mowach (Kazanie na Górze: Mt 5-7; mowa misyjna: Mt 10,5-42; przypowieści: Mt 13,1-52; mowa do uczniów: Mt 18 i mowa eschatologiczna: Mt 24-25), które są przeplatane opowiadaniami o czynach Jezusa.

Mateusz przejął się katechezą, nauczaniem i zebrał w jednym miejscu wszystko to, co miało z nią jakiś związek. Język Mateusza jest raczej bezbarwny, a może po prostu cechuje go tylko dyskretna powściągliwość? Nie ma w nim pełnych fantazji barwnych opisów. Jest rzeczowy i intelektualnie rzetelny. Cała treść Ewangelii, jej styl i język oraz podane szczegóły, wskazują na autora świadka i Żyda, doskonale zorientowanego w sytuacji i w czasach, o których pisał.

Kult św. Mateusza w Polsce jest znacznie słabszy od czci, jaką odbierają inni Apostołowie. Zaledwie kilka kościołów wystawiono ku jego czci a w tym również i nasz. Za to jego wizerunek widnieje wszędzie (wśród Ewangelistów). Z obchodzonego 21 września święta, lud powiązał sporo przysłów, jak ja przykład: „Gdy święty Mateusz w śniegu przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał”, „Na Mateusza słońce grzeje, po Mateuszu wiatr ciepło rozwieje”, „Św. Mateusz dodaje chłodu i raz ostatni odbiera miodu”, „Do św. Mateusza nie zdejmuj kapelusza, a po św. Mateuszu, kiep te, co jest w kapeluszu”. Dawniej w Polsce właśnie w uroczystość św. Mateusza odbywały się wielkie jesienne jarmarki, na których ludność zaopatrywała się w ciepłą odzież.

 

Atrybuty

Księga

Święty Mateusz Apostoł i Ewangelista jest najczęściej przedstawiany z księgą. Podobnie jak w przypadku pozostałych ewangelistów artyści ukazują go czasem w chwili pisania. Prawie zawsze księga świętego, symbolizująca jego Ewangelię, jest otwarta. Obok: ikona grecka nieznanego artysty z XIV w.

Anioł

Każdy z czterech Ewangelistów ma swój symbol: Jan orła, Marek lwa, Łukasz byka, a Mateusz anioła. Uskrzydlona postać ludzka nawiązuje do początku Ewangelii św. Mateusza. Po przedstawieniu genealogii Jezusa opisuje bowiem pojawienie się anioła świętemu Józefowi (Mt 1, 20).

Miecz

Niewiele wiadomo o życiu św. Mateusza. Według tradycji poniósł śmierć męczeńską. Być może został ścięty mieczem. Dlatego czasami przedstawia się go z mieczem w ręku. Ponieważ nie wiadomo na pewno, czy narzędziem zbrodni był właśnie miecz, czasem pojawiają się wizerunki świętego z toporem, włócznią lub halabardą.